Από τα πρώτα της βήματα, μετά την ίδρυσή της το 1976, η «Ποντιακή Εστία» ανέλαβε να διατηρήσει ζωντανή τη μνήμη της γενοκτονίας των Ποντίων, να αναδείξει τον ποντιακό πολιτιστικό πλούτο και να προωθήσει την αλληλεγγύη μεταξύ των μελών της κοινότητας. Μέσα από δράσεις, εκδηλώσεις και προγράμματα ενδυνάμωσης της κοινοτικής συνοχής, η Εστία κατάφερε να αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο του ποντιακού κοινωνικού ιστού εντός της παροικίας μας.
Στο πλαίσιο αυτό, τα τελευταία χρόνια ο Οργανισμός αναβιώνει κάθε χρόνο το πανάρχαιο ποντιακό έθιμο των «Μωμόγερων», φέρνοντας στην Αυστραλία από τα χωριά της Κοζάνης αποστολές με μουσικούς και χορευτές.
Οι «Μωμόγεροι» έγιναν γνωστοί και αγαπήθηκαν από τους Ελληνοαυστραλούς μέσω της παρουσίας τους στο Φεστιβάλ «Αντίποδες», στο οποίο πρωτοεμφανίστηκαν το 2018. Έξι χρόνια μετά, ο Θεόδωρος Κουσαλίδης από τον Σύλλογο Αγίου Δημητρίου–Ρυακίου «επιστρέφει» στη Μελβούρνη, συνοδεύοντας τη φετινή αποστολή που θα αναβιώσει το έθιμο.
Τους συναντήσαμε στο φιλόξενο σπίτι της προέδρου της Μέριμνας Ποντίων Κυριών και στελέχους της «Ποντιακής Εστίας», κας Λίτσας Αθανασιάδη, και είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση μαζί τους για τους Μωμόγερους και όχι μόνο.
«Με τη Λίτσα, γνωριστήκαμε το 2000 και από τότε ξεκίνησε δειλά-δειλά η κουβέντα το πώς να ερχόμασταν με τους Μωμόγερους στην Αυστραλία. Και εμείς θέλαμε πάρα πολύ και αυτοί επίσης και έγινε πράξη το 2018», είπε στον «Νέο Κόσμο» ο κ. Κουσαλίδης.
«Από τότε που ιδρύθηκε η “Ποντιακή Εστία” το 1976, καλούσε πάντα ιστορικούς, καλλιτέχνες και ανθρώπους από την Ελλάδα για εκδηλώσεις πάνω στο θέμα της γενοκτονίας, μια παράδοση που συνεχίζουμε και εμείς από το 1998», συμπληρώνει η κα Αθανασιάδη.
Στη συνέχεια, ο «αρχηγός» της αποστολής, κάνει μια αναφορά στο έθιμο των «Μωμόγερων» το οποίο, όπως μας πληροφορεί, από το 2017 έχει ενταχθεί στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της UNESCO.
«Με τη βοήθεια του Κώστα Αλεξανδρίδη και της λαογράφου, Μυροφόρας Ευσταθιάδου το έθιμο τέθηκε υπό την προστασία της UNESCO και με αυτήν τη συμμετοχή μας, συμβάλλουμε και εμείς στη διάδοση του εθίμου σε όλο τον Κόσμο».
ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ
Αναλύοντας το έθιμο των «Μωμόγερων», ο κ. Κουσαλίδης αναφέρθηκε στις ρίζες του στην προχριστιανική εποχή και τις δεκάδες παραλλαγές του.
«Οι Μωμόγεροι είναι ένα πανάρχαιο έθιμο, προχριστιανικό, έχει διονυσιακό χαρακτήρα και η λέξη Μωμόγερος προέρχεται από το Θεό Μώμο. Έχει πολλές παραλλαγές, γύρω στις 55, ωστόσο ο ρυθμός είναι κοφτός και πολεμικός και είναι ο ίδιος και στις 55 παραλλαγές», λέει.
Ο ίδιος εξηγεί πως το έθιμο αυτό του εορταστικού δωδεκαημέρου, που γιορτάζεται κατεξοχήν στα χωριά της Κοζάνης, ξεκινά την επόμενη των Χριστουγέννων και διαρκεί έως και λίγο μετά την εορτή των Φώτων.
Οι χορευτικοί θίασοι των Μωμόγερων αποτελούνται από μια ομάδα 12 χορευτών ντυμένων με τις παραδοσιακές τους στολές και οι οποίοι πειθαρχούν στις εντολές και εκτελούν παραγγέλματα του αρχηγού της ομάδας. Επίσης, από τη νύφη και τον διάβολο ή κάποιον ντυμένο ως γέρο ή γριά που κατά τη διάρκεια του δρώμενου θα προσπαθήσει να κλέψει την νύφη. Το κλέψιμο της νύφης είναι κοινό, το συναντά κανείς σε όλες τις παραλλαγές του εθίμου και συμβολίζει, όπως λέγεται, την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Το περιεχόμενο του θεατρικού δρώμενου είναι κατά κανόνα κωμικό και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να λάβει και κοινωνικές διαστάσεις.
«Για να γίνει το δρώμενο, πρέπει να υπάρχουν τα βασικά όργανα, όπως η λύρα και το αγγείο και ο τραγουδιστής […] εκτός από τους χορευτές συμμετέχουν και άλλα μέλη του θιάσου, όπως ο γέρος και η γριά που συμβολίζουν τον παλιό χρόνο, καθώς και οι νύφες που συμβολίζουν το νέο χρόνο και την αναγέννηση της φύσης. Υπάρχει επίσης ο χαρακτήρας του διαβόλου, ο οποίος παίζει σατιρικό ρόλο στο έθιμο. Αυτό το δρώμενο έχει τροχιά προχριστιανική και δεν συνδέεται με την εκκλησία. Η ιστορία περιλαμβάνει την κλοπή της νύφης από ένα Μωμόγερο και την εξέταση της «ζημιάς» από ένα γιατρό, ενώ ο αστυνομικός επιβάλλει πρόστιμο στον κλέφτη», εξηγεί ο κ. Κουσαλίδης.
ΑΠΟ ΓΕΝΙΑ ΣΕ ΓΕΝΙΑ
Το μουσικό σχήμα που συνοδεύει τους «Μωμόγερους» αποτελείται από τρία νέα παιδιά, τον λυράρη Νίκο Κοκκινίδη, τον Σωτήρη Θεοδωρίδη, που παίζει το αγγείο ή τουλούμ, και τον τραγουδιστή Γιάννη Κατωτοικίδη.
«Η αγάπη μου για τη μουσική ξεκίνησε όταν ήμουν 13 ετών, επηρεασμένος από την οικογενειακή παράδοση στην ποντιακή μουσική. Ο παππούς μου έπαιζε ποντιακή λύρα και ο πατέρας μου ήταν φανατικός λάτρης της παραδοσιακής ποντιακής μουσικής. Μεγαλώνοντας, είδα αυτό το έθιμο να εκτελείται από τους παππούδες και τον πατέρα μου, και τώρα εγώ είμαι ενεργό μέλος σε ένα συγκρότημα που προβάλλει αυτήν την παράδοση μέσω μουσικής και χορού. Είναι υπέροχο να βλέπεις τη μουσική παράδοση να μεταδίδεται από γενιά σε γενιά και να εξελίσσεται», λέει ο Νίκος.
ΟΙ ΠΟΝΤΙΟΙ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ
Τόσο ο κ. Κουσαλίδης όσο και ο Νίκος Κοκκινίδης, δηλώνουν εντυπωσιασμένοι και συγκινημένοι με την ποντιακή κοινότητα στην Αυστραλία.
«Βλέποντας το κέφι και τη χαρά στα πρόσωπα των νέων που χόρευαν στην εκδήλωση της «Ποντιακής Εστίας» όταν παίζαμε, ήταν πολύ συγκινητικό. Δεν ήταν ότι απλά διασκέδαζαν, το ζούσαν με πάθος και διέκρινες την περηφάνια για την καταγωγή τους. Αυτό είναι κάτι που δεν το βλέπεις στους Πόντιους στην Ελλάδα, ίσως γιατί εκείνοι είναι στον τόπο τους ενώ εδώ, η απόσταση μεγεθύνει τα συναισθήματα», λέει ο Νίκος.
«Οι Πόντιοι της Αυστραλίας είναι πιο ζεστοί, πιο παθιασμένοι σε σχέση με άλλες χώρες όπου έχουν μεταναστεύσει και έχω επισκεφθεί. Ίσως είναι η τεράστια απόσταση που λειτουργεί ως πόλος έλξης με την πατρίδα», συμπληρώνει ο κ. Κουσαλίδης.
ΕΝΑ ΑΘΑΝΑΤΟ ΕΘΙΜΟ
Οι Μωμόγεροι είναι ένα έθιμο που παραμένει ζωντανό και διατηρεί τη σημασία του για την κοινότητα. Είναι ίσως το μοναδικό έθιμο παγκοσμίως που έχει μεταφερθεί ατόφιο από την αρχαιότητα έως σήμερα.
Η απήχησή του στις νεότερες γενιές είναι αξιοσημείωτη.
«Όταν έρχεται η περίοδος του δωδεκαημέρου που θα χορέψουμε στο χωριό, έχουμε έναν ευχάριστο πονοκέφαλο με τις συμμετοχές. Ειλικρινά δεν ξέρεις ποιο παιδί να αφήσεις έξω μιας και είναι συγκεκριμένος ο αριθμός των χορευτών», λέει ο κ. Κουσαλίδης που δεν παραλείπει να σχολιάσει και την «τεράστια» ανταπόκριση του κόσμου εδώ.
«Δεν μπορώ να το περιγράψω με λόγια. Οι άνθρωποι εδώ έχουν μεγάλη αγάπη να δώσουν και τη δίνουν απλόχερα σε μας», λέει συγκινημένος.
Ολοκληρώνοντας την κουβέντα μας, ο κ. Κουσαλίδης ευχαρίστησε την «Ποντιακή Εστία» και, ιδιαίτερα, την κα Λίτσα Αθανασιάδη, «για την πρόσκληση και την ευκαιρία να έρθουμε εδώ να γνωρίσουμε τους ανθρώπους, να δούμε καταστάσεις και τόσο όμορφα πράγματα και για τη φιλοξενία τους».
«Το έθιμο είναι μια όμορφη, παρεϊστικη, χαρούμενη εκδήλωση που συνδέει τις γενεές και διατηρεί ζωντανή την ιστορία και την κουλτούρα μας ως Πόντιοι. Ακόμη και αν η ιστορία μας έχει στιγμές στενάχωρες, το έθιμο αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να βρούμε χαρά και ευχαρίστηση στην κοινότητά μας».
Οι «Μωμόγεροι» θα εμφανιστούν στο Φεστιβάλ «Αντίποδες» την Κυριακή, 26 Φεβρουαρίου, στις 5μμ., ενώ από νωρίς θα περιφέρονται στη Lonsdale διασκεδάζοντας τους επισκέπτες με αστεία και πειράγματα.
Πηγή : neoskosmos.com
