Παρακάτω ακολουθεί μια επιστολή του Γερμανού Καραβαγγέλη στην οποία αναφέρεται στον Μουσταφά Κεμάλ και συγκεκριμένα στα γεγονότα πριν την έναρξη της δεύτερης και σκληρότερης φάσης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Την περίοδο που ο Κεμάλ οργάνωνε το βάναυσο σχέδιό του
Αναλυτικά τα όσα είχε πει ο Γερμανός Καραβαγγέλης:
«Στις αρχές του 1919 έφτασε στην Αμισό από την Κωνσταντινούπολη ένας Τούρκος συνταγματάρχης, ο Μουσταφά Κεμάλ, μαζί με μερικούς άλλους αξιωματικού, απεσταλμένος με επίσημη πληρεξουσιότητα από το σουλτάνο. Ο Κεμάλ μου έγραψε αμέσως επιστολή και με προσκαλούσε μαζί με τους πρόκριτους να πάμε να τον συναντήσουμε στο διοικητήριο. Αλλά σε εποχή εθνικών θριάμβων και εξευτελισμού της Τουρκίας, θεωρήθηκε περιττή κάθε επαφή με τους Τούρκους.
Και γι΄αυτό δεν πήγε κανένας από εμάς στο διοικητήριο. Άλλωστε τι σκοπό θα μπορούσε να έχει αυτή η συνάντηση, αφού είχε πια αποφασισθεί ο διαμελισμός της Τουρκίας; Ίσως για να ζητήσει όπως είχε γίνει και άλλοτε, καμία εξυπηρέτηση από τους συμμάχους.
Κανένας δεν μπορούσε τότε να φανταστεί με τι πρόγραμμα ερχόταν τότε στην Ανατολή ο Κεμάλ. Έπειτα και από το κέντρι είχαμε οδηγίες να αποφεύγουμε στο εξής κάθε επικοινωνία με τους Τούρκους.
Ο Κεμά, αφού έμεινε 20 μέρες στην Αμισό, έφυγε για το εσωτερικόκαι πήγε στην Κάβζα και την Αμάσεια. Από εκεί, σε λίγες μέρες μαθεύτηκε πως καλούσε τους Τούρκους σε μυστικές συνεδριάσεις και τους προέτρεπε να φροντίσουν να εξοπλιστούν με κάθε τρόπο, για να διώξουν τον εχθρό από τα τουρκικά εδάφη.
Φεύγοντας από την Αμάσεια πήγε στη Σεβάστεια, απ΄όπου σε λίγο άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες τουρκικές συμμορίες, οργανωμένες από τον ίδιο.
Είναι γνωστό σε όλους τους ιστορικούς ότι με τη συνθήκη του Μούδρου, ο τουρκικός στρατός έχασε πλέον τη συνοχή του, ενώ οι πρώτες κεμαλικές δυνάμεις συγκροτήθηκαν από ατάκτους (Τσέτες).
Δυστυχώς πολύ αργά καταλάβαμε ποιός ήταν ο σκοπός της περιοδείας του, γιατί ήταν πολύ εύκολο στο δρόμο ανάμεσα από την Αμισό και την Κάβζα να εξαφανισθεί τελείως ο Κεμάλ με την ομάδα του, αφού όλοι οι δρόμοι ήταν πιασμένοι από χιλιάδες Έλληνες αντάρτες.
Ήταν αλήθεια πολύ αργά. Όταν το κατάλαβα, το πουλί είχε πετάξει μέσα από τα χέρια μου».
Πηγή: Βλ. Αντιγόνη Μπέλου-Θρεψιάδου, «Μορφές Μακεδονομάχων και τα ποντιακά του Γερμανού Καραβαγγέλη», Αθήνα, 1984
Βιβλίο:Αλησμόνητες πατρίδες του Ελληνισμού, Ο Ηρωικός Πόντος
