Έρθεν η ώρα: Τα ακυκλοφόρητα τραγούδια του Γιώργου Μαργαρίτη για τη Γενοκτονία των Ποντίων την Κυριακή στο ΘΕΜΑ

Με αφορμή την 19η Μαΐου, Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων, το «Πρώτο Θέμα» προσφέρει στους αναγνώστες του έναν μουσικό φόρο τιμής στην μνήμη των Ποντίων Ελλήνων, που σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους.

Ο Γιώργος Μαργαρίτης συναντά τον αλησμόνητο Πόντο και σε μία συγκλονιστική στιγμή της καριέρας του, εκπληρώνει ένα χρέος τιμής, ερμηνεύοντας τέσσερα εμβληματικά τραγούδια με ιστορία αιώνων, σε ένα ακυκλοφόρητο CD.

Ο σπουδαίος λαϊκός τραγουδιστής, θα εκφράσει την αθάνατη ψυχή του Πόντου, με τον δίσκο «Έρθεν η ώρα», αυτή την Κυριακή στην εφημερίδα «Πρώτο Θέμα». Με τη δισκογραφική αυτή δουλειά, στην οποία συμπράττει o λαμπρός και βραβευμένος λυράρης Ματθαίος Τσαχουρίδης, ο αυθεντικός λαϊκός τραγουδιστής προσεγγίζει ερμηνευτικά, με τον δικό του μοναδικό τρόπο, δύο παραδοσιακά τραγούδια του Πόντου που κέρδισαν τη μάχη με τον χρόνο και επιβίωσαν αλώβητα μέσα στους αιώνες: Tα «Αητέντς’ επαραπέτανεν» και το «Τσάμπασιν» αλλά και δύο νεότερα, ιδιαίτερα αγαπημένα κομμάτια, το «Πατρίδα μ’ αραεύω σε», του αείμνηστου διακεκριμένου νευροχειρουργού και στιχουργού Χρήστου Αντωνιάδη και το «Πατέρα, δος με την ευχ̌ή σ’» των Νάκου Ευσταθιάδη και Χρήστου Χρυσανθόπουλου. Η ηχογράφηση έγινε στο στούνιο της Black Sea Music Productions.

Ο Γιώργος Μαργαρίτης λέει γι’ αυτόν τον νέο δίσκο: «Από τα πρώτα βήματα της καλλιτεχνικής μου διαδρομής ήρθα σε επαφή με τον πλούτο του Ποντιακού τραγουδιού και σημαντικούς εκπροσώπους του. Να αναφερθώ ενδεικτικά στον σολίστα του μπουζουκιού Παναγιώτη Παναγιωτίδη, όταν στο ξεκίνημά μου εμφανιζόμουν δίπλα στον τρανό Οδυσσέα Μοσχονά. Στην πορεία επηρεάστηκα ακόμη από τον μαέστρο Νάκη Πετρίδη, τον άρχοντα της νύχτας Γιάννη Πετρίδη, τον Άγγελο Αρναούτη και φυσικά τον αθάνατο Χρύσανθο. Επίσης διδάχθηκα πολλά απ’ τις φιλικές συζητήσεις που είχα με τον Στέλιο Καζαντζίδη αλλά και το ύφος που εκείνος ερμήνευσε τα Ποντιακά.
Όλα αυτά τα ακούσματα που για δεκαετίες σιγόκαιγαν μέσα μου και οι παραινέσεις -εδώ και αρκετά χρόνια- πολλών γνωστών και άγνωστων φίλων του λαϊκού μας τραγουδιού και της παράδοσής μας, με ώθησαν να μπω στο στούντιο και να αναμετρηθώ με το δικό μου τρόπο με του ύμνους του Πόντου.
«Έρθεν η ώρα» λοιπόν να τραγουδήσω αυτούς τους θησαυρούς και να τους προσφέρω με όλη μου την φλόγα αλλά και καλλιτεχνική ευθύνη σε όλον τον Ποντιακό Ελληνισμό και όλους τους Έλληνες σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης.
Μαζί μου πολύτιμοι συμπαραστάτες ο Ματθαίος Τσαχουρίδης και μια ομάδα προικισμένων μουσικών.
«Έρθεν η ώρα», ένα χρέος τιμής για μένα, παρακαταθήκη για όλους τους επόμενους. Καθαρά και ξάστερα, με σεβασμό, ταπεινότητα και αγάπη»

Την προσπάθεια αυτή του Γιώργου Μαργαρίτη υποστήριξαν ο Κώστας Μπαλαχούτης και ο Σάββας Καλεντερίδης.

Συντελεστές

Λύρα-Τραγούδι: Ματθαίος Τσαχουρίδης
Πιάνο: Στάθης Σαντσαρίδης
Ντράμς: Κώστας Καρασαββίδης
Κιθάρα: Παντελής Κλήμης
Μπάσο: Τάσος Ρούσσης
Κρουστά: Θοδωρής Απατσής
Ηχογράφηση: Κώστας Απατσής
Μάστερινκ: Αντώνης Τζώρτζης / exceptional mastering
Η ηχογράφηση έγινε στο στούνιο της Black Sea Music Productions

Η Γενοκτονία των Ποντίων
«Ξηρανθήτω ημίν ο λάρυγξ, εάν επιλαθώμεθά σου ω Πάτριος Ποντία γη»… Σήμερα, τα κεφάλια χαμηλώνουν. Τα μάτια δακρύζουν. Είναι μια μέρα που η πληγή ξανανοίγει. Στις 19 Μαΐου του 1919, ξεκινούσε η δεύτερη και σκληρότερη φάση της Γενοκτονίας των Ποντίων. Ήταν η μέρα που ο Κεμάλ Ατατούρκ αποβιβαζόταν στη Σαμψούντα και δρομολογούσε την ανελέητη σφαγή στο πλαίσιο του Απελευθερωτικού Αγώνα των Τούρκων κατά των Δυτικών.

Ο αριθμός των Ελληνοποντίων που εξολοθρεύτηκαν δεν είναι, ως σήμερα, σαφής με ακρίβεια. Υπολογίζεται ότι οι Νεότουρκοι, σε ένα σύνολο περίπου 750.000 ψυχών, εξολόθρευσαν περισσότερους από 350.000 Ελληνοποντίους. Πάντως πόλεις από την αρχαιότητα ελληνικές, που είχαν αδιάκοπο πολιτισμό για περισσότερους από 27 αιώνες, ερήμωσαν. Και μαζί τους, ιδρύματα, σχολεία και εκκλησιές έκλεισαν. Όσες δεν καταστράφηκαν. Συνολικά κατεστράφησαν, 815 Κοινότητες, 1.134 εκκλησίες, 960 σχολεία ενώ 353.000 κάτοικοι εσφάγησαν ή πέθαναν από τις κακουχίες και την πείνα. Οι Πόντιοι εξολοθρεύτηκαν.

Η λέξη «εξολοθρεύτηκαν», είναι μάλλον λίγη για να περιγράψει τη φρίκη εκείνης της εποχής. Ομαδικές εκτελέσεις, αποκεφαλισμοί, παλουκώματα. Για τα γυναικόπαιδα και τους ηλικιωμένους, η «συνταγή» εξολόθρευσης είχε πορείες θανάτου στην ενδοχώρα. Επρόκειτο για εξοντωτικές, χωρίς στοιχειώδη σίτιση, χωρίς νερό, χωρίς ανάπαυση πορείες. Σε αυτή τη φρίκη, όσοι πέθαιναν από την ταλαιπωρία ήταν οι «τυχεροί». Υπό τα αδιάφορα βλέμματα Τούρκων χωροφυλάκων, οι Τσέτες άρπαζαν τυχαία θύματα, τους οποίους εκτελούσαν με φρικιαστικούς και βασανιστικούς τρόπους. Οι δε βιασμοί γυναικών, νεαρών και ηλικιωμένων, εγκύων, ανηλίκων κοριτσιών και αγοριών ήταν στην ημερήσια διάταξη. Για τους άνδρες, οι Νεότουρκοι επεφύλασσαν υποχρεωτική «στρατολόγηση» στα «Αμελέ Ταμπουρού», Τάγματα Εξοντώσεως σε στρατόπεδα συγκέντρωσης για εργασία χωρίς σίτιση, μέχρι θανάτου. Πρακτικές που ο Χίτλερ, αργότερα, θαύμασε και υιοθέτησε στη δική του «Τελική Λύση».

Αλλά δεν ήταν μόνο αυτά. Βιασμοί, ξυλοδαρμοί, βασανισμοί καταγράφονταν σε διάφορα μέρη του Πόντου, ενώ στα χωριά Πάτλαμα και Μάλαχα, οι κάτοικοι εξωθήθηκαν από τους Νεότουρκους να στριμωχτούν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Εκεί μέσα βρήκαν φρικτό θάνατο, καθώς τους έκαψαν ζωντανούς. Πτώματα πεταμένα παντού, κεφάλια καρφωμένα επάνω σε παλούκια, σε εξοντωτικές και χωρίς στοιχειώδη σίτιση και ανάπαυση πορείες, έχασαν τη ζωή τους πολλοί Έλληνες.

Προηγουμένως, η επιχείρηση εξόντωσης των Ποντίων είχε στοχεύσει αρχικά στους προκρίτους. Δάσκαλοι, ιερείς, μητροπολίτες, έμποροι, δικηγόροι, γραμματικοί, δημοσιογράφοι, όλοι συνελήφθησαν. Ακολούθησαν πρόχειρες, γρήγορες, στημένες δίκες, με την ίδια, πάντα, ποινή: Εις θάνατον. Όλοι τους εκτελέστηκαν.

Ο Πόντος είχε γεμίσει πτώματα. Οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν την ταφή. Όσοι δεν έφευγαν, θα εκτελούνταν. Και τα άψυχα σώματά τους θα γίνονταν βορά σε λύκους, σκυλιά, τσακάλια, γύπες. Έτσι, όσοι γλίτωσαν, είχαν μόνο ένα δρόμο: Αυτόν του ξεριζωμού. Οι μνήμες, οι περιουσίες τους, τα χωράφια, τα ζώα τους, τα σπίτια τους, όλα έμειναν πίσω. Μαζί τους, ό,τι χώραγε στο δισάκι. Κάμποσα ρούχα, τις εικόνες των Αγίων, ελάχιστα χρυσαφικά και στο στόμα η ελπίδα. “Η Ρωμανία κι αν επέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο”. Κι έφτασαν πίσω στην Ελλάδα, περιγράφοντας ότι «τραβήξαμε του Χριστού τα Πάθη».

Πίσω τους, έμειναν οι κόποι αιώνων. Δύσκολο να τους αποτιμήσει κανείς σε λεφτά. Επιστήμονες υπολογίζουν ότι η κτηματική περιουσία που άφησαν πίσω τους οι ξεριζωμένοι Έλληνες του Πόντου ξεπερνά τις 25 εκατ. χρυσών τουρκικών λιρών, ενώ οι Τούρκοι άρπαξαν και την κινητή περιουσία τους. Κοσμήματα, έπιπλα, ρούχα, λεφτά, χρεόγραφα, που αποτιμώνται σε 89,95 εκατομμύρια χρυσές τουρκικές λίρες.

Η καταστροφή ήταν ανείπωτη. Όσα κι αν έλεγαν, όποιος και αν έλεγε, όσες φωτογραφίες και αν τράβηξαν οι φωτογράφοι της εποχής, η φρίκη δεν ήταν δυνατό να αποτυπωθεί. Μεγάλη τεχνήτης του λόγου, η Αμερικανίδα δημοσιογράφος Έθελ Τόμσον, τη είδε με τα μάτια της, αλλά δυσκολευόταν να την αποδώσει: «Στο δρόμο», έγραφε η Τόμσον, «συναντούσαμε ομίλους γερόντων, παιδίων, σε μια ατέλειωτη πορεία μαρτυρίου, όπου έπεφταν νεκροί από την εξάντλησιν και από τα χτυπήματα των συνοδών Τούρκων. Οι περισσότεροι εκλιπαρούν τον θάνατον. Στην πόλη Μεζερέχ, ξαφνικά ακούσαμε φωνές περίπου τριακοσίων μικρών παιδιών μαζεμένα σε κύκλο. Είκοσι τσανταρμάδες – χωροφύλακες που κατέβηκαν από τα άλογα τους, χτυπούσαν σκληρά και ανελέητα τα παιδιά με τα μαστίγια και τα τρυπούσαν με τα ξίφη τους για να μην κλαίνε. Το θέαμα ήτο πρωτοφανές, φρικώδες! Τα παιδάκια έσκυβαν κι έβαζαν τα χεράκια τους πάνω στο κεφάλι για ν’ αποφύγουν τα χτυπήματα. Μία μητέρα που όρμησε για να σώσει το παιδί της, δέχτηκε το ξίφος στην καρδιά κι έπεσε κατά γης! Πάθαμε νευρική κρίση! Παντού βλέπαμε πτώματα γυναικών, παιδιών και γερόντων. Η Αμερικανική Υπηρεσία υπολογίζει τους ΄Ελληνες που εξολόθρευσαν οι Τούρκοι στην Σεβάστεια, σε τριάντα χιλιάδες».

Η Τόμσον ήταν υπό την προστασία Αμερικανικής Επιτροπής, η οποία περιόδευε στην περιοχή. Ο επικεφαλής της Επιτροπής, Ταγματάρχης Όουελ, καταγράφει: «Από τις 30.000 εκτοπισθέντες Έλληνες, εκ των παραλίων του Πόντου το 1921 στο Χαρπούτ, έφτασαν μόλις 5.000! Οι άλλοι εκτελέστηκαν ή πέθαναν στον μακρύ δρόμο της εξορίας. Μετρήσαμε καθ’ οδόν 3.000 πτώματα κατά μήκος των οδών, βορά των σκύλων, των λύκων και των γυπαετών, διότι απαγορεύουν οι Τούρκοι στους συγγενείς τους να τους θάψουν! Τούρκοι αξιωματικοί και στρατιώτες προβαίνουν σε ανήκουστους βιασμούς γυναικών και παρθένων, τας οποίας εγκαταλείπουν ημιθανείς επί των οδών «για να ψοφήσουν εκεί» όπως έλεγαν… Είναι απερίγραπτος ο κυνισμός τους, που ομολογούν ότι μέσα από τις μάζες των εκτοπισμένων συλλαμβάνουν γυναίκες και τις οδηγούν στα χαρέμια τους».

Μέχρι το 1944, η λέξη γενοκτονία δεν υπήρχε. Την εισήγαγε ο Πολωνοεβραίος δικηγόρος Ράφαελ Λέμκιν. Ο Λέμκιν, από τη δεκαετία του 1930, έκανε μια εκστρατεία για την ανάπτυξη διεθνούς δικαίου που θα βοηθούσε στην αποτροπή τέτοιων εγκλημάτων. Σε αυτό, τον ώθησαν ησφαγή περίπου 3.000 Ασσυρίων Χριστιανών από το Ιρακινό κράτος τον Αύγουστο του 1933, σε συνδυασμό με τις μνήμες των σφαγών Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων από τους Τούρκους μεταξύ 1914 και 1924. Όταν ο Λέμκιν κατέγραφε τη σφαγή των Ελλήνων του Πόντου, δε φανταζόταν πως κάποτε θα σχημάτιζε με με το ελληνικό συνθετικό «γένος» και το λατινικό «cide» (δολοφονία) τη λέξη που θα την περιέγραφε και θα περιέγραφε τον αφανισμό των Εβραίων της Ευρώπης από τους ναζί.

Για τους αμφισβητίες της Γενοκτονίας, ο Λέμκιν ερμηνεύει τον όρο βάσει της ιδέας «ενός συντονισμένου σχεδίου το οποίο βασίζεται σε μια σειρά από συγκεκριμένες ενέργειες, οργανωμένου χαρακτήρα, και αποβλέπει στην καταστροφή των βασικών θεμελίων της ζωής εθνικών ομάδων, με απώτερο στόχο τη βιολογική εξάλειψή τους». Στην Ελλάδα, ο νόμος 2193/94, που δημοσιεύτηκε στις 11 Μαρτίου 1994 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Φύλλο 32 Α’) καθιερώνει την 19η Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.