Μπορεί στην ίδια του την πατρίδα, την Ελλάδα, να υπάρχουν κάποιοι που τον λοιδορούν και τον αμφισβητούν εστιάζοντας στο πόσο «στενή» ήταν η σχέση του με τον Ηφαιστίωνα, αν ήταν Έλληνας ή όχι (για τον Αλέξανδρο είμαστε βέβαιοι ότι ήταν Έλληνας, γι’ αυτούς που τον αμφισβητούν καθόλου…) και τον χαρακτηρίζουν «σφαγέα». Πώς όμως κάποιος «σφαγέας» λατρεύεται σαν Θεός μέχρι σήμερα, σχεδόν 2.350 χρόνια αργότερα, στα μέρη που πέρασε;
Θα ασχοληθούμε σήμερα με τα μέρη που θυμίζουν τον Μέγα Αλέξανδρο στα ακραία, προς βορρά, όρια της εκστρατείας του. Συγκεκριμένα, με την Αλεξάνδρεια την Εσχάτη, τη σημερινή πόλη Χουτζάντ του Τατζικιστάν, τη λίμνη του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Iskanderkul), επίσης στο Τατζικιστάν και με έναν λαό που ζει στο Παμίρ της Ασίας, τη λεγόμενη «στέγη του κόσμου», σε υψόμετρο 3.000-4.000 μέτρων, τους Ιskandari Pamirski, οι οποίοι θεωρούν τους εαυτούς τους απογόνους στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Άλλωστε Iskandar είναι η ονομασία του Αλέξανδρου στα περσικά και με αυτό το όνομα ή το παραπλήσιο Iskander είναι γνωστός μέχρι σήμερα ο Μακεδόνας στρατηλάτης στις περιοχές της Ασίας από τις οποίες πέρασε.
Αλεξάνδρεια η Εσχάτη (Χουτζάντ) στο σημερινό Τατζικιστάν
Όπως είναι γνωστό ο Μέγας Αλέξανδρος ίδρυσε μια σειρά από πόλεις που έλαβαν το όνομα Αλεξάνδρεια. Το ίδιο όμως έκαναν μετά τον θάνατό του διάδοχοι και φίλοι του θέλοντας να τιμήσουν τη μνήμη του. Πόσες ακριβώς ήταν οι «Αλεξάνδρειες» που ιδρύθηκαν δεν είναι βέβαιο. Ο Ψευδοπλούταρχος, στον πρώτο λόγο του «Περί τύχης ή αρετής του Αλεξάνδρου» κάνει μνεία για 70 συνολικά πόλεις με το όνομα Αλεξάνδρεια. Ίσως ο αριθμός να φαίνεται υπερβολικός, αλλά δεν πρέπει να απέχει πολύ από την πραγματικότητα, αν συνυπολογίσουμε και τις πόλεις που ιδρύθηκαν μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου.
Όσες όμως και να ήταν οι πόλεις αυτές, το βέβαιο είναι ότι είχαν χτιστεί σε επίκαιρες θέσεις, ώστε να κρατούν σε υποταγή τους γύρω βαρβάρους, αλλά και να εξυπηρετούν εμπορικούς σκοπούς και να αποτελούν κέντρα ελληνικού βίου στις περιοχές όπου είχαν ιδρυθεί.
Μία από αυτές τις πόλεις ήταν η λεγόμενη Αλεξάνδρεια η Εσχάτη, καθώς αποτελούσε το βορειότερο φυλάκιο της αυτοκρατορίας του Αλέξανδρου, στην Κεντρική Ασία. Η πόλη ιδρύθηκε από τον Μακεδόνα στρατηλάτη στο νότιο άκρο της κοιλάδας Φεργκάνα, του σύγχρονου Τατζικιστάν τον Αύγουστο του 329 π.Χ. Η Αλεξάνδρεια η Εσχάτη βρισκόταν στη νότια όχθη του ποταμού Ιαξάρτη (του σημερινού Σιρ Ντάρια). Σύμφωνα με τον Ρωμαίο συγγραφέα Κόντιο Κούρτιο, η Αλεξάνδρεια η Εσχάτη διατήρησε τον ελληνικό πολιτισμό της μέχρι το 30 π.Χ. περίπου. Η περιοχή όπου ιδρύθηκε η Αλεξάνδρεια η Εσχάτη κυβερνήθηκε από την Περσία ξεκινώντας από τον Ξέρξη Α’. Και όμως, από τα χρόνια του Ξέρξη Έλληνες κατοικούσαν στην περιοχή. Επρόκειτο για όσους επαναστάτησαν σε άλλα μέρη της περσικής αυτοκρατορίας ή αντιμετώπιζαν προβλήματα με την περσική διακυβέρνηση.
Όλοι αυτοί εξορίζονταν στα ΒΑ της περσικής αυτοκρατορίας, στο πιο απομακρυσμένο μέρος από τις πατρίδες τους, που βρίσκονταν στις ακτές της Μ. Ασίας. Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος κατέλαβε την περιοχή αυτή, υπήρχαν εκεί πολλοί Έλληνες που είχαν διαδώσει την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό.
Ο Κύρος ο Μέγας στο μεταξύ είχε ιδρύσει το βορειοδυτικότερο φυλάκιό του που ονομαζόταν Κυρόπολη, στη Σογδιανή. Ο Μέγας Αλέξανδρος έφτασε εκεί το 329 π.Χ. και κατέλαβε τις επτά πόλεις που υπήρχαν στην περιοχή. Ο Αρριανός αναφέρει, επικαλούμενος τον Πτολεμαίο, ότι η Κυρόπολη παραδόθηκε, ενώ ο Αριστόβουλος γράφει ότι η πόλη καταλήφθηκε μετά από μάχη και οι κάτοικοί της σφαγιάστηκαν. Πιθανότατα, η Κυρόπολη ονομάστηκε από τον Αλέξανδρο «Αλεξάνδρεια η Εσχάτη». Βέβαια φρόντισε να ενισχύσει την άμυνα της πόλης με τείχος μήκους 6 χιλιομέτρων που ολοκληρώθηκε σε 20 μέρες! Ο Αλέξανδρος εγκατέστησε στην Αλεξάνδρεια την Εσχάτη απόστρατους και τραυματίες βετεράνους από τον στρατό του, που ενώθηκαν με τους Έλληνες εξόριστους που βρίσκονταν στην περιοχή. Η Αλεξάνδρεια η Εσχάτη βρισκόταν 300 χιλιόμετρα βόρεια από την κοντινότερη ελληνική πόλη, την Αλεξάνδρεια στον Ώξο, στην περιοχή της Βακτρίας. Από το 250 π.Χ. η πόλη είχε μεγαλύτερη επαφή με τη Βακτριανή, αφού ο βασιλιάς Ευθύδημος της Βακτριανής επέκτεινε τον έλεγχό του και στη Σογδιανή. Η Αλεξάνδρεια η Εσχάτη βρισκόταν 400 χιλιόμετρα δυτικά της λεκάνης Ταρίμ (πρόκειται για το σημερινό Σιντζιάνγκ της Κίνας). Υπάρχουν ενδείξεις και αναφορές, ότι ελληνικές αποστολές ταξίδεψαν μέχρι το Κασγκάρ, της σημερινής Κίνας. Ο Στράβωνας αναφέρει ότι οι Έλληνες επέκτειναν την αυτοκρατορία τους μέχρι τις «Σέρες και τη Φρύνη». Σέρες ονομαζόταν στην αρχαιότητα η σημερινή Βόρεια Κίνα. Συνεπώς, οι πρόγονοί μας ήταν οι πρώτοι Ευρωπαίοι που ήρθαν σε επαφή με τους Κινέζους. Αυτό έγινε γύρω στο 200 π.Χ. Η Αλεξάνδρεια η Εσχάτη πέρασε στα χέρια των Αράβων (8ος αι.), των Μογγόλων (13ος αι.) και των Ρώσων το 1866. Με την ίδρυση της ΕΣΣΔ εντάχθηκε στη ΣΣΔ του Τουρκεστάν αρχικά και στη συνέχεια στη ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν. Το 1929 ιδρύθηκε η ΣΣΔ του Τατζικιστάν και το Χουτζάντ, όπως λεγόταν πλέον η πόλη, εντάχθηκε σ’ αυτή. Το 1936 μετονομάστηκε σε Λενιναμπάντ και διατήρησε το όνομα αυτό ως το 1992, οπότε έλαβε το παλιό της όνομα ξανά. Σήμερα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη του Τατζικιστάν, μετά την πρωτεύουσα Ντουσάνμπε. Ερείπια της Αλεξάνδρειας της Εσχάτης βρίσκονται στην παλιά ακρόπολη του Χουσάντ.
Η λίμνη του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Iskanderkul Lake)
Στο Τατζικιστάν όμως υπάρχει και μια λίμνη που έχει το όνομα του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Iskanderkul Lake). Βρίσκεται 134 χλμ. μακριά από την πρωτεύουσα Ντουσάνμπε και απέχει 23 χλμ. από τον δρόμο που συνδέει την πρωτεύουσα του Τατζικιστάν με το Χουτζάντ. Οφείλει το όνομά της στο γεγονός ότι πέρασε από αυτή ο Μέγας Αλέξανδρος κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του. Πρόκειται για παγετώδη λίμνη, που βρίσκεται σε υψόμετρο 2.195 μέτρων, στις βόρειες πλαγιές της οροσειράς Γκισάρ στα βουνά Φαν. Έχει έκταση 3,4 χλμ. και μέγιστο βάθος 72 μέτρα. Αποτελεί δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Πολλοί τουρίστες προτιμούν να ξεκουράζονται στις όχθες της, ενώ οι πιο θαρραλέοι βουτάνε στα νερά της λίμνης. Λίγα μέτρα μετά τις όχθες όμως, η θερμοκρασία του νερού πέφτει στους 10ο C καθιστώντας μάλλον απαγορευτικό το κολύμπι. Για τη δημιουργία της λίμνης υπάρχουν δύο θρύλοι οι οποίοι σχετίζονται με τον Αλέξανδρο.
Σύμφωνα με τον πρώτο, οι κάτοικοι των ορεινών χωριών της περιοχής, δεν ήθελαν να υποταγούν στον Αλέξανδρο. Εξοργισμένος αυτός διέταξε να στρέψουν τα νερά ενός ποταμού προς τα χωριά αυτά. Τα χωριά βυθίστηκαν, οι κάτοικοί τους πνίγηκαν και σχηματίστηκε η λίμνη Iskanderkul. Η άλλη εκδοχή σύμφωνα με την οποία στη λίμνη αυτή πνίγηκε ο Βουκεφάλας, το άλογο του Αλέξανδρου δεν ευσταθεί, καθώς ο Βουκεφάλας πέθανε στον ποταμό Υδάσπη λόγω ηλικίας και ζέστης. Άλλωστε εκεί ο Αλέξανδρος ίδρυσε στη μνήμη του αγαπημένου του αλόγου την πόλη Βουκεφάλεια (ή Αλεξάνδρεια η Βουκέφαλος).
Οι απόγονοι των Μακεδόνων στα υψίπεδα του Παμίρ
Το Παμίρ είναι υψίπεδο της Κεντρικής Ασίας, το οποίο εκτείνεται κυρίως στο έδαφος του Τατζικιστάν, του ΒΑ Αφγανιστάν και της ΒΔ Κίνας. Η επιφάνειά του καλύπτει έκταση 100.000 τ.χλμ. και το μέσο υψόμετρό του, είναι 3.950 μ. Είναι διεθνώς γνωστό ως «στέγη του κόσμου», από την τοπική του ονομασία Bam-i-Dunia.
Ανάμεσα στους λαούς που κατοικούν στο Παμίρ είναι και οι, λεγόμενοι, Iskandari Pamirski. Ο πρώτος που κάνει μνεία γι’ αυτούς ήταν ο Μάρκο Πόλο, χωρίς όμως να δίνει σαφείς πληροφορίες και λεπτομέρειες για το πού ζουν. Οι ίδιοι θεωρούν ότι είναι απόγονοι στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Ισκαντάρ). Το όνομά τους, Iskandari Pamirski σημαίνει «Αλεξανδρινοί του Παμίρ». Συγκεκριμένη αναφορά σε ύπαρξη απογόνων στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο Παμίρ έκανε ο Βρετανός αξιωματικός και φιλέλληνας σερ Τζορτζ Ρόμπερτσον το 1895, ο οποίος έγραψε και βιβλίο γι’ αυτούς. Πριν λίγα χρόνια, ο ιστορικός ερευνητής και σκηνοθέτης Δημήτρης Μανωλεσάκης γύρισε ένα ντοκιμαντέρ για τους «Έλληνες» του Παμίρ. Κατοικούν σε πέντε χωριά σε υψόμετρα μεταξύ 3.000-4.000 μέτρων. Πιστεύουν στους θεούς του Ολύμπου, γι’ αυτό και ονομάζονται καφίρ, δηλαδή άπιστοι, από τους γειτονικούς μουσουλμανικούς πληθυσμούς. Έχουν αρχαία ελληνικά έθιμα, ενώ η γλώσσα τους είναι ένα μείγμα από τις γλώσσες των γειτονικών περιοχών, που περιέχει όμως και ελληνικές λέξεις ή φράσεις, όπως π.χ. το «eis kalon» σημαίνει «ωραία».
Ο Αλέξανδρος, όπως έχουμε γράψει κι εμείς επανειλημμένα, ήταν ιδιαίτερα αγαπητός, καθώς σεβόταν τους πληθυσμούς των περιοχών που κατακτούσε και τους μετέδιδε διάθεση για ζωή και μάθηση. Ο Δημήτρης Μανωλεσάκης, μετά από επίπονες, επίμονες και μακροχρόνιες προσπάθειες κατάφερε ν’ ανακαλύψει πέντε χωριά που οι κάτοικοί τους θεωρούν ότι είναι απόγονοι των στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Για τον Μακεδόνα στρατηλάτη υπάρχουν πολλοί θρύλοι στην περιοχή του Παμίρ, όπως και η πεποίθηση ότι θα επιστρέψει. Όπως αναφέρει ο Δ. Μανωλεσάκης, οι άνθρωποι αυτοί διηγούνται εκπληκτικές ιστορίες για τη δύναμη, τη σοφία και τη γενναιοδωρία του «Ισκαντάρ». Αυτοαποκαλούνται με διάφορα ονόματα, ανάλογα με την περιοχή που κατοικούν: Ισκαντάρι Παμίρσκι (Αλεξανδρινοί του Παμίρ), Ισκαντάρι Κούλι (Αλεξανδρινοί της λίμνης) και Καλάσι Παμίρσκι (Καλάς του Παμίρ). Πρόκειται προφανώς για άτομα που ανήκουν στους Καλάς των Ιμαλαΐων, του Πακιστάν και για κάποιο λόγο βρέθηκαν στο Παμίρ. Με τους Καλάς των Ιμαλαΐων έχουμε ασχοληθεί σε άρθρο μας στις 03/01/2021, στο οποίο μπορείτε να ανατρέξετε για περισσότερες λεπτομέρειες.
Πρέπει πάντως να αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο, ο άνθρωπος που έφτασε την Ελλάδα και τον πολιτισμό της σε όλη την Ανατολή και μεγάλο τμήμα της Β. Αφρικής, αν και πέθανε μόλις 33 ετών, να λοιδορείται στην ίδια του τη χώρα, ενώ λατρεύεται στις χώρες τις οποίες κατάκτησε! Και φυσικά, κάποιοι που έφτασαν στα Βαλκάνια 1.000 χρόνια μετά τον θάνατό του, προσπαθούν να οικειοποιηθούν καθετί που έχει σχέση μ’ αυτόν…
Πηγή: protothema.gr
